Frank Siera
Frank Siera, (1989)
Frank Siera schrijft voornamelijk toneelteksten voor (muziek-)theater. Hij schreef o.a. voor de Veenfabriek, De Nationale Opera, de Kosmonaut, het Schrijversgevang, muziekensemble Ikarai, ArtEZ, Operafront en zijn eigen muziektheatercollectief KASSETT. Zijn teksten werden vertaald naar het Frans, Duits, Portugees en Engels en o.a. gepubliceerd in literaire tijdschriften Extra Extra en Kluger Hans en bij De Nieuwe Toneelbibliotheek. Zijn theaterteksten speelden o.a. op festivals als Brainwash, Grachtenfestival, Over Het IJ Festival en Festival d'Avignon (FR), in schouwburgen zoals ITA en de Meervaart in Amsterdam, vlakke vloer-theaterzalen zoals Theater Kikker in Utrecht en in concertzalen als het Bimhuis in Amsterdam, de Doelen in Rotterdam en de Leidse Stadsgehoorzaal.
Frank Siera stuurde de tekst ONGERIJMD in naar theaterbolwerk PUNCH:
Recensie ONGERIJMD, tekst van Frank Siera, prijswinnaar Verse Tekst 2016 door Joris van der Meer:
Iemands biografe op toneel zetten is een hachelijke zaak. Maar al te gauw vervalt het in spanningsloos realisme of een overvloed aan informatie om de complexiteit van een leven recht te doen. Maar wat Frank Siera in Ongerijmd met de biografe van Gerrit Achterberg doet, is een klein meesterwerk waarin vorm en inhoud geraffneerd samenvallen.
Grote woorden, dus: hoe zit dat? Wie de bladspiegel van Ongerijmd bekijkt, ziet me- teen dat we niet met realisme te maken hebben. Siera voert Achterberg niet zelf op maar laat diens verhaal vertellen door negen met cijfers aangeduide stemmen.
'Wij zijn liefhebbers'
zo begint stem 1
'Wij zijn één grote groep liefhebbers van het werk van Gerrit Achterberg'
Bovendien toont de schrijver zich in dit eerste deel ook meteen bewust van de onmogelijkheid volledig te zijn als hij begint met een overzicht van de sociale structuren waarin Achterberg leefde: familie, relaties, woonplaatsen, collega’s. Dat klinkt helder maar de opsomming cumuleert in precies die gevreesde informa- tiekakafonie als alle stemmen tegelijk proberen hun zegje te doen. Zo gaat dat niet, besluiten ze en chronologie wordt de leidraad. Dat dit nooit droog wordt, komt doordat de informatie slim verdeeld wordt over psychologische aspecten van de sprekers. Stem 1 bijvoorbeeld is vaak de stem van het overzicht maar in de dyna- miek tussen de stemmen geeft dit ruimte voor heel andere spelintenties dan informatieoverdracht zoals bijvoorbeeld corrigeren, herstellen, en controleren of juist het tegenovergestelde: je verbijten.
Daarnaast maakt Siera handig gebruik van de mogelijkheid om de sprekers te laten wisselen tussen hun vertellersrol, het kort vertegenwoordigen van Achterbergs moeder, broertje of een ander fguur en door te spelen met de onderlinge dynamiek van de personen achter de nummers, van de acteur als personage dus. Een kleine correctie is daarom wel op zijn plaats, niet de chronologie is leidend maar de dynamische ontwikkeling tussen de sprekers. Het samen bouwen of het elkaar af- en onderbreken zorgt voor een uitermate muzikaal geheel dat de lezer moeiteloos tot het einde voert. Dit is al knap genoeg maar Siera grijpt het verhaal van Achterberg ook aan om zich te verdiepen in de werking van taal, het wezen van poëzie en van theater. En daar grijpen vorm en inhoud in elkaar. Als de sprekers de essentie van Achterbergs dichterschap bespreken: Gerrit koppelde woorden aan elkaar koppelde betekenissen los van elkaar.
Zo staat er, mondt dit uit in een discussie over het begrip teken en over de relatie tussen betekenaar en betekende. De vaststelling dat die relatie in essentie wille- keurig is, krijgt zijn climax in een hilarische scène met zinnen als: rak, zugger maftinkom maas zelp lukko bukko stampa stonk.
Betekenisloze woorden allicht maar in het kader van de vertelling een directe ver- wijzing naar Achterberg die onder andere leed aan allerlei dwangmatige taal- handelingen als het herhalen van woorden en zinnen en aan glossolalie: het spreken in klanktaal. Zo krijgt het binnen onze taalregels betekenisloze maftinkom toch betekenis door de dynamiek tussen betekende en betekenaar, vorm en inhoud, voorstelling en toeschouwer.
Van poëzie wordt wel gezegd dat het de mogelijkheid in zich draagt om betekenis te ondermijnen en om de afspraken die een taalsysteem laten werken te saboteren. Zo zoekt de dichter naar de zeggingskracht van dat wat anders onbesproken blijft en kan hij benoemen wat onbespreekbaar is. Als er gesproken wordt over Achterbergs problematische liefdesleven verbindt Siera dit aan diens unieke wijze van de problematisering van taal door poëzie. Met als fraaie conclusie dat de verbindingen die taal legt eigenlijk net zo onbegrijpelijk zijn als de banden van de liefde. Maar, als betekende en betekenaar desondanks bij elkaar komen en elkaar begrijpen als geliefden, wat krijg je dan? Pure, ongerijmde poëzie.
Amsterdam, 11 april 2016
Theatrale lezing 'Ongerijmd' Met Dorien van Gent, Minne Koole, Ronald Top, Nancy Masaba en Joep Paddenburg door PUNCH:
